Hàm Nghi Hoàng Đế Lưu Vong , Nghệ Sĩ Ở Alger
Ngày nay, đối với người Việt Nam, Hàm Nghi là vị anh hùng dân tộc, biểu tượng cho cuộc kháng chiến chống thực dân. Trong cuốn tiểu sử đầu tiên viết về người nghệ sĩ đặc biệt, nhân vật lịch sử có số phận phi thường này, Amandine Dabat đã kết hợp giữa góc nhìn chính trị của người Pháp với góc nhìn riêng tư có tính chất thân phận của Thân vương về chính cuộc đời ông. Lần đầu tiên các tác phẩm nghệ thuật của ông được đưa ra phân tích và nghiên cứu, sau thời gian dài lưu giữ trong các bộ sưu tập cá nhân hiếm khi được trưng bày. Việc công bố phần lớn thư từ trao đổi cá nhân của ông cũng làm sáng tỏ một phần lịch sử thuộc địa của Pháp.
Là hậu duệ đời thứ 5 của vua Hàm Nghi, chắt gái của công chúa Như Lý (con gái của vua Hàm Nghi), TS Amandine Dabat, nhà nghiên cứu Lịch sử nghệ thuật, đã dành nhiều năm nghiên cứu về cuộc đời và sự nghiệp nghệ thuật của tổ tiên mình và bảo vệ xuất sắc luận án tiến sĩ ở Đại Học Sorbonne Paris. Ấn bản Việt ngữ của cuốn sách Hàm Nghi – Hoàng đế lưu vong, nghệ sĩ ở Alger vừa ra mắt bản đọc Việt Nam tháng 10 năm 2024 (Nxb Khoa học xã hội), được dịch từ bản gốc tiếng Pháp Hàm Nghi – Empereur en exil, artiste à Alger do Nxb Sorbonne ấn hành năm 2019. Cuốn sách có lời giới thiệu của bà Nora Taylor, Giáo sư về Nghệ thuật Đông Nam Á tại Viện Nghệ thuật Chicago, Hoa Kỳ.
Với thân phận lưu đày, Hàm Nghi đã chọn sống cả đời vì nghệ thuật, và đã tạo dựng được một không gian tự do của riêng mình qua hội họa và điêu khắc. Thân vương đã có những tiếp xúc mang tính bản lề về nghệ thuật với giới nghệ sĩ và trí thức đương thời như Auguste Rodin, Judith Gautier, Marius Reynaud, Paul Gauguin, nhóm họa Nabis… và đã cho ra đời nhiều tác phẩm có tính giao thoa giữa các nền văn hóa. Cuốn sách này cho ta khám phá những tác phẩm hội họa, điêu khắc của Hàm Nghi, những khía cạnh nghệ thuật ít được biết đến của vị hoàng đế, một trong những nghệ sĩ để lại dấu ấn lớn trong nền mĩ thuật cận hiện đại của Việt Nam đầu thế kỉ 20.
