Bác Hana
“Giá mà bọn chúng đưa tôi sang phía bên trái, tôi đã chỉ chết có một lần, chứ không phải chết từng phút, từng giờ, từng ngày. Và không người nào khác phải chết thay tôi.”
Năm 1954 tại thị trấn nhỏ Meziříčí của Séc, cô bé Mira, chín tuổi, cảm nhận được “hiểm họa nhăm nhe rình rập ở tận sâu thẳm bên dưới thành phố”. Khi một trận dịch thương hàn bùng phát khiến cả thị trấn bị phong tỏa, biết bao sinh mạng đã bị cướp đi trong đó có cha mẹ và hai em của Mira, cô trở thành mồ côi và buộc phải sống với người thân duy nhất của mình: bà bác Hana lập dị. Nhưng mối hiểm họa rình rập mà Mira rất quen thuộc thậm chí còn sâu sắc hơn thế. Một thời kỳ khủng khiếp trong lịch sử châu Âu - sự độc tài của Hitler và Đức Quốc xã, Luật Nuremberg và Holocaust - chảy trong huyết quản của người dân Meziříčí, lây nhiễm thành kiến và nỗi sợ hãi bài Do Thái vào thị trấn.
Câu chuyện được kể thành ba phần và trải dài theo hai dòng thời gian riêng biệt đưa độc giả khám phá thị trấn Meziříčí, nhà giam ở Terezín và trại tập trung Auschwitz-Birkenau trong suốt những năm từ 1940 đến 1950. Khi Mira khám phá ra sự thật về lịch sử gia đình của mình, lý do dẫn đến hành vi của bác Hana, dáng vẻ gầy yếu mong manh của bác cũng như hình xăm trên cổ tay bác cũng được tiết lộ.
Chín chương đầu tiên tập trung vào Mira, người luôn tò mò về quá khứ của gia đình cô. Cô không biết rằng đối với những người thân còn sống của mình, quá khứ thường quá đau đớn để nhắc đến. Trong phần thứ hai của cuốn tiểu thuyết, độc giả được quay ngược thời gian về những ngày tháng châu Âu bị chiếm đóng khi các biện pháp bài Do Thá phi nhân tính của Đức Quốc xã lần đầu tiên có hiệu lực. Ở những chương cuối, người đọc sẽ được chứng kiến bao nhiêu người Do Thái sống sót - từng phải chịu những tổn thương tâm lý kinh hoàng - đã phải vật lộn để tái hòa nhập xã hội sau chiến tranh. Điểm chung của những số phận đó, chính là mặc cảm tội lỗi. Họ thấy có lỗi, khi chỉ có họ sống sót. Họ trở về một thế giới không muốn họ, một thế giới không hiểu họ.
Đối với nhiều người, sự tàn bạo của Holocaust đã cách xa hai ba thế hệ. Và thật khó có thể truyền tải một cách chính xác hoặc đầy đủ nỗi kinh hoàng của trải nghiệm sống trong một tác phẩm nghệ thuật. Tư liệu lịch sử chỉ giúp ta biết được điều gì đã xảy ra trong quá khứ, nhưng văn chương lại giúp chúng ta đồng cảm với các nhân vật, cảm nhận nỗi đau khổ của họ và chứng kiến trực tiếp câu chuyện của họ. Tiểu thuyết Bác Hana của nữ nhà văn Alena Mornštajnová chính là minh chứng sâu sắc cho nỗi đau và tổn thương ngấm sâu từ thế hệ này sang thế hệ khác.
